Luminanties in verhouding
Voorbeeld 1: voorplein van een historisch evenementengebouw
Via een oplopende verlichtingssterkte worden de bezoekers naar de ingang van het gebouw geleid.
De bezoeker wordt ontvangen op een royaal plein, waar men via een klein park kan komen. Voertuigen mogen maar kort stilstaan op de oprijlaan om gasten te laten in- en uitstappen. Het park wordt afgebakend met vrijstralende bolderarmaturen, waarvan het licht voor een goede gezichtsherkenning op het voetpad zorgt. Tegelijkertijd zijn de voetgangers zo goed zichtbaar voor de automobilisten. Het plein voor het historische gebouw wordt met lichtbouwelementen verlicht. Deze geven structuur aan het gebied. Een royale trap met geïntegreerde wandinbouwarmaturen aan de zijkant voert je het gebouw in.
De ingang begroet de gast met arcades, waarvan de zuilen worden geaccentueerd met grondinbouwschijnwerpers. Binnen deze overkapping worden vrijstralende plafondarmaturen gebruikt. Op het dak van de arcade accentueren vlakstralers het bovenste gedeelte van de gevel van het gebouw. Het verlichtingsniveau loopt op naarmate je dichter bij de ingang komt. Beginnend met de kleinste luminantie bij de bolderarmaturen aan de rand van het park, stijgt het niveau bij de straat naar 1: 2, verder naar het plein 1: 2: 3 naar de trap 1: 2: 3: 5. Direct bij de entree is, in vergelijking met de uitgangspositie, de vijftienvoudige luminantie bereikt, dus 1: 2: 3: 5: 15.
a) Ingang 15-voudige luminantie b) Trap 5-voudige luminantie c) Plein 3-voudige luminantie d) Oprijlaan 2-voudige luminantie e) Aangrenzend park 1-voudige Luminantie
Het perspectief in vogelvlucht verduidelijkt de verhoudingen van de luminanties tot elkaar. De laagste luminantiewaarde wordt met 1 gedefinieerd. Zo ontstaat een verhouding van 1: 2: 3: 5: 15.
Aan de hand van de genoemde voorbeelden worden mogelijke luminantieverdelingen getoond. Van het donkerste tot het lichtste gedeelte zijn er gedeeltelijk extreme schakeringen aanwezig. Toch wordt het licht als aangenaam ervaren. Waarom? Bij het evenementengebouw (voorbeeld 1) vormde de ingang het lichtste punt. De luminantie wordt richting de ingang geleidelijk sterker voor de naderende bezoekers. De gehele situatie is in één oogopslag volledig te overzien. Deze factoren geven een veilig gevoel. De ruimtelijke omstandigheden zijn te overzien en worden duidelijk gemarkeerd door het licht. Via de stijging van de luminantie wordt de route naar het evenement getoond. Bezoekers kunnen zich gemakkelijk oriënteren en voelen zich geborgen.
In het station (voorbeeld 2) zijn soepele overgangen tussen de luminanties belangrijk. Veel reizigers hebben haast. Informatie over treinverbindingen staat op de voorgrond. Sterk contrasterende lichtverhoudingen zouden storen. Hier wordt wat betreft verlichting afgezien van de spanningsboog. Lichte accentueringen van bepaalde zones door een stijgende luminantie worden ingezet bij de informatiebalie en in de winkelpassages. Al met al heeft het licht in het station een gelijkmatig effect en zorgt het voor visuele rust. Het oog hoeft zich nauwelijks aan te passen.
De verlichting in de exclusieve winkel (voorbeeld 3) daarentegen is vol spanning en accentueert. Sterke contrasten richten de aandacht direct op de productpresentatie. Ondanks deze verschillen in de lichtintensiteit ervaren klanten het licht als aangenaam. Ook hier is de totale situatie snel duidelijk.
In het menselijke gezichtsveld duiken zeer sterke licht-donkercontrasten op. Kennelijk worden deze contrasten tot een gemiddelde waarde samengeteld, want ze leiden niet tot het snel vermoeid raken van de ogen. Wanneer de ogen afwisselend aan zulke grote contrasten worden blootgesteld, moeten ze erg hun beste doen om zich aan te passen. Wanneer een verlichtingssituatie dus in één oogopslag kan worden overzien, kunnen sprongen in de luminantieverdeling zinvol worden ingezet. Hiermee kan een spanningsboog met licht worden opgebouwd en personen kunnen worden geleid en begeleid.
Wanneer een ruimte gelijkmatig van een bepaalde luminantie is voorzien en de ruimte met zijn afmeting volledig het menselijke gezichtsveld vult, dient de overgang naar een sterker of zwakker verlicht gedeelte geleidelijk te verlopen. Zo heeft het oog een goede mogelijkheid om zich, zonder moe te worden, op de gewijzigde lichtverhoudingen in te stellen. Hier zouden bij sprongen tussen duidelijk uiteenlopende luminantie verblinding en snelle vermoeidheid optreden. Een goede lichtenscenering draagt in belangrijke mate bij aan het welbehagen en zorgt vaak voor zakelijke successen. Tenslotte dient de lichtvormgever ter plaatse te beslissen welk licht in de betreffende situatie zinvol is.